Ro DAMA
BY EDGARDO R. ZABAL, SR.

Ro daya ngara nga hampang hay pwede nga pang indoor or pang out door. Gina hampang ra it daywang katawo. Ro tawag ko hampangan hay damahan, ag gaeapad it sang piye cuadrado, depende sa gusto it manog hampang, pwede nga sa karton o tapi iguhit ro linya agud may hampangan. Ro pag hampang kara hay daywan ro klase it ginatawag nga piyisa, itom o puti, maisot o mabahoe.

Ro manughampang hay ro krus hay permi nga sa tuo ro posisyon. Ro dama hay may numero nga naka disignar sa ginatabu-an it ikis nga linya it damahan. Ro mga numero hay 1 hasta 16 sa itom nga parte sa puti hay 1 man hasta 16. May 24 nga piyisa o piyon ro dama. 12 sa puti ,12 sa itom. Ro ginatawag nga posibilidad nga una nga sulong hay pito. 1.16—4.16—1.15—2.15—3.14 ag 3.13. raya nga first move o una nga sulong, pwede nga puti ro mag una o itom, depende sa kasugot it gahampang.
Daywa ro klase it pag dama, Talyanao Derecha. Kon Derecha hay indi makakaon (takes) kon sa ahedres it pabalik, makakaon eang kon maka dama eon. Ginatawag nga naka dama eon kon do piyisa hay naka-abot sa numero nga 9,10,11,12 nga parte it damahan. Ro kaeaba-nan hay talyana may pabalik nga pag kaon.

Dapat ro pag sulong hay touch move ro bu-ot sing hanon hay pag natabing ro piyisa hay imaw ro itira o isueong. Daya nga hampang hay Makita sa mga barberya o sa karenderya sa kanto kanto. Abu ro miron, manog usyoso, mayad pa ro miron sa ga hampang, permi nga nagaturo. Nagakaduea abi ro konsentrasyon it manog hampang kon gina kueba-an ag sobra sa pag pati sa kaugalingon. Raya ngara nga hampang hay pang pataliwan it oras ko nga tawo. Gina tawag nga checkers.

Bisan sin-o hay pwede na mag hampang, owa it ginapili nga edad it tawo, baye man o eaki.Kon paalin mag padaog hay madali eang. Kun sino ro uwa eota it piyisa hay perdi. May patas man kara! Kun hindi eon pwede makaon ro piyisa it isang manog hampang ag puro eon dama ro sa pihay hay huyapan it doce sulong, kon matapos ro doce sulong hay patas eon.
Sa kamatuoran hay owa ita-a-na it ga daog sa dama. Tanan ro sulong hay patas, ugaling hay napirdi eang sa pihak kon hilipat it pag counter attack hay may dala nga kueba. Ro dama nga sulong hay may ginatawag nga variation o pagbaylo it sulong.

Ro pag baylo it sulong hay kada pito ngaron nga una nga sulong hay sobra nga 300 ro pag baylo baylo kon i-record ro hampang ko daywa nga katawo hay sa sueod it sang oras hay maka record it mga 10 nga baylo kada pihak.

Ro mayad nga manog hampang hay kilala ro gadaog sa tatlo nga tira. Ro mayad abi mag dama hay pirmi may preparasyon, may konsentrasyon, gina analisar ag owa ga tira it aeang-aeang, ana ikaw nga istoryahan ag naga pamantaw diretso sa mata agud maduea ro interes it kontra sa sulong nana. Hasta maka tira it saea. Maka bueoyog ra it ueo ag makataeapon ra nga hampang. Pang palipas oras da. Tama eang antigo ka agud may kalingawan.
Hala sige, tawga ring amigo ang mag dama kamo. Basi kon makilea kamo katuead ni Tatay Marce..